Gülhane Askeri Tıp Akademisi Tarihçe

Giriş

Avrupa’daki yenilikleri takip edebilmek için, XIX. yüzyılın son yıllarında Türk tıbbında görülen bu hareketlilik, Tıbbiye Okulu’nda düşünülen daha kapsamlı yenileştirme ve reform çabaları ile devam etmiştir. Tıp eğitiminde reform anlamında düşünülen en önemli girişimlerden birisi, Tıbbiyenin eğitim ve öğretim sisteminde köklü değişiklikler yapmak amacıyla Ekim 1897’de alınan karar olmuştur. Bunun için Berlin büyükelçiliğine görev verilerek, Türk tıp eğitiminde yenilikler yapabilecek ve hastane yöneticiliğinde örnek olabilecek uygun hekimlerin seçilmesi istenmiştir. Osmanlı Devletinin bu talebi karşısında, Prusya Eğitim Bakanlığı, Bonn Üniversitesi profesörlerinden Dr. Robert Rieder (1861-1913) ve Hamburg Eppendorf Hastanesi asistanlarından Dr. Georg Deycke’yi (1865-1938) önermiştir.

Gülhane Seririyat Hastanesinin Kuruluşu

18 Mayıs 1898’de Berlin’de Osmanlı Devleti Büyükelçiliği’nde yapılan anlaşma sonrasında Dr. Rieder, Mekâtib-i Tıbbiye-i Şahane Müfettişi ve Seririyat-ı Dahiliye ve Hariciye Muallimi, Dr. Deycke de onun yardımcısı olarak, 5 Haziran 1898 tarihinde İstanbul’daki görevine başlamıştır. Dört ay süren yoğun bir çalışma sonucunda inşa edilen yeni hastane “Gülhane Seririyat Hastanesi” adı ile Padişah II. Abdülhamit’in doğum günü olan 30 Aralık 1898 tarihinde törenle açılmıştır.

Gülhane kurulduktan hemen sonra Tıbbiye-i Şahane’den mezun olan asker hekimler kıtadaki görev yerlerine gitmeden önce Haydarpaşa Asker Hastanesi yerine burada bir yıl pratik eğitimine başlamışlardır. Bu eğitimlerde amaç hekimlerin hasta bakımı ve hastane yönetimi konularında bilgilerini artırmak, uygulamaya yönelik olarak yetiştirilmelerini sağlamaktı.

Prof. Dr. Tümg. Robert Rieder (1898-1904) ve Prof. Dr. Tuğg. George Deycke (1904-1907)’nin müdürlük görevlerinden sonra bu görevi üstlenen Prof. Dr. Tuğg. Julius Weiting (1907-1914) döneminde, Gülhane’deki Askeri hekimlik eğitimleri artırılmış, “Gülhane Seririyat Hastanesi” ismi değiştirilerek “Gülhane Tatbikat-ı Askeriye Tatbikat Mektebi ve Seririyatı” olmuştur. Gülhane Seririyat Hastanesindeki modern eğitim ve öğretim nedeniyle, burada yetişen asker hekimler Balkan Savaşı, I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında ordu içinde başarılı görevler yapmışlardır.

1908’de Meşrutiyet ilan edildikten sonra, tıp konularında yapılmak istenen reform girişimleri sonucu askeri ve sivil tıp okulları birleştirilmiş ve 1909’da kurulan İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne Gülhane öğretim üyelerinin 11 kişilik önemli bir kısmı da transfer olmuştur. Dr. Wieting döneminde, tıp dersleri yanında askeri hekimlik açısından gerekli hasta muayenesi, revir hizmeti, askeri hastane hizmetlerine de önem verilmiştir. Büyük ve zengin bir kütüphane kurularak, Gülhane askeri tıbbın uygulama okulu ve kliniği haline getirilmiştir.

Birinci Dünya savaşı (1914-1918) yıllarında, Gülhane bir harp hastanesi olarak görev yapmaya başlamış, özellikle Çanakkale’den getirilen ağır hastaların bakımına tahsis edilmiştir. Gülhane hocaları cephelere ve kıtalara dağılmıştır. Dr. Süleyman Numan: Sahra Sıhhiye Müfettişi Umumiliğine, Dr. Tevfik Sağlam: 3. Ordu Sıhhiye Reisliğine, Dr. Abdülkadir Noyan: 6. Ordu Sıhhiye Reisliğine, Dr. Fuat Kamil Beksan ve Dr. Niyazi İsmet Gözcü: Çanakkale cephesine, Dr. Mim Kemal Öke: Menzil Müfettişliği Baştabipliğine, Dr. Murat Cankat: Cerrahi Müşavirliği görevlerine getirilmişlerdir. I. Dünya savaşı sona erince 2 Kasım 1918’de, Gülhane’nin son Alman hocaları Dr. Selling ve Dr. Burunnig ile Alman hemşireler ülkelerine dönmüşlerdir.

1918’de Gülhane müdürlüğüne Dr. Süleyman Numan Paşa getirilmiştir. Savaş sonrası,  İstanbul yabancı ordular tarafından ele geçirilince, Aralık 1918’de Gülhane de Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. 3 gün içinde hastane, sargı ve komprime yapım yerleri ile birlikte Gümüşsuyu Asker Hastanesi’ne taşınmak zorunda kalmış, Süleyman Numan Paşa’da tutuklanıp Malta’ya sürülmüştür. Yaklaşın 5 yıl sonra büyük zafer sonrası 2 Ekim 1923 günü Gümüşsuyu’ndan tekrar kendi binalarına taşınmıştır.

1923’te Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Gülhane’ye ait “Gülhane Tababet-i Askeriye Tatbikat Mektep ve Seririyatı Talimatnamesi” adı ile bir talimatname hazırlamıştır. Bu talimatnamede: Gülhane; Genel askeri tababetin uygulandığı bir klinik (seririyat), askeri tababetin geliştirilmesi için bir okul, bilimsel incelemeler ve yayınlar için bir tıp akademisi (Askeri Tıp Encümen-i Alisi) olarak, Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı, Tugay seviyesinde, Sağlık Dairesince seçilen bir asker tabip Müdür-Baştabip yönetiminde bir kurum olarak tanımlanmıştır.

Gülhane’nin Ankara’ya Taşınması

Türkiye’nin II. Dünya Savaşına girme ihtimali üzerine, askeri okulların ve Gülhane’nin İstanbul’dan Ankara’ya taşınmasına karar verilmiş, bu kararda Başkent Ankara’da güçlü bir tıp merkezinin olmamasının da rolü olmuştur. 21 Temmuz 1941’de, İstanbul’dan 28 vagonluk bir katara sığdırılan tüm eşya ve personel, Sirkeci’den Ankara’ya Cebeci Merkez Hastanesi’ne nakledilmiştir.

Gülhane 1947’de “Gülhane Askeri Tıp Akademisi” adını almış, 1953 yılından 1971 yılına kadar Bahçelievler'deki şimdiki K.K.K. lığı binasının bir bölümünde ve Harpokulu’nun yanında bulunan o zamanki Mevki Hastanesi’nde hizmetine devam etmiştir.

Gülhane Askeri Tıp Akademisi Etlik’te

1960’lara gelindiğinde GATA bulunduğu binaya sığmaz hale gelmiştir. Türkiye’de tıp biliminin ilerlemesine ve Türk halkının sağlığına yaptığı hizmetleri göz önünde bulundurarak, 1961’de iki kanun çıkartılmıştır. 5 Ocak 1961 tarih ve 230 sayılı kanunla Gülhane Askeri Tıp Akademisi Üniversiteler Kanununa bağlanmış, aynı tarih ve 231 sayılı kanun ile Gülhane Askeri Tıp Akademisi’ne yeni ve modern bir bina yapılması için bütçeden 30 milyon TL ayrılmıştır.

Modern hastane işletmeciliğine göre Gülhane’nin teşkilat ve kadrosunun yapılanması da yeni binanın yapımı kadar önemli kabul edilmiş ve yurtdışı örnekleri de incelenerek yeniden oluşturulmuştur. 1961’de temeli atılan yeni akademi binası, 1971 yılında bitirilmiş, Gülhane Etlik’te yapılan bu yeni binasına Ekim 1971’de taşınmıştır.

10 Ekim 1972 tarihinde Gülhane bünyesinde, lise düzeyinde Hemşire Sağlık Koleji ve ortaokul düzeyinde Sağlık Okulu açılmış, 1978 yılında Sağlık Okulu kapatılmış, Hemşire Sağlık Koleji, “Sağlık Meslek Lisesi” adını almıştır.

1974 yılında Radyoterapi Merkezi, 30 yataklı bina ve cihazlarıyla, 7 Nisan 1976’da Türkiye’de ilk defa tam teşekküllü bir Yanık Tedavi Merkezi binası hizmete girmiştir.

1980 yılında Türkiye’de ilk kez, Perkütan Translüminal Koroner Anjioplasti uygulaması gerçekleştirilmiştir.

Gülhane Askeri Tıp Fakültesi’nin Açılışı

Gülhane’ye bağlı Askeri Tıp Fakültesi, Türk Silahlı Kuvvetlerine daha bilgili ve deneyimli asker hekim yetiştirmek amacıyla, 6 Ocak 1981 tarihinde eğitime başlamıştır. 7 Kasım 1980 tarih ve 2336 sayılı kanunla; Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nin; Askeri Tıp Fakültesi ve Eğitim Hastanesi olarak iki bölümden oluştuğu belirtilerek Fakültenin kurulduğu ilan edilmiştir.

6 Mayıs 1981 tarihinde Prof. Dr. Necati Kölan başkanlığındaki 21 kişilik ekip tarafından, GATA’nın ilk Böbrek Transplantasyonu gerçekleştirilmiştir. l982 yılında GATA Nöroşirürji Kliniği’nde Mikrocerrahi uygulamaları başlatılmış ve Türkiye’de yine bir ilk olarak Mikrocerrahi Eğitim ve Araştırma Merkezi l985 yılında Beyin ve Sinir Cerrahisi Anabilim Dalı bünyesinde çalışmalarına başlamıştır.

1983 yılında Psikiyatri Kliniğinde, ülkemizde bu alanda kurulan ilk merkez olan Uyku Merkezi açılmıştır. 1984 yılında ise Tıbbi Onkoloji Bilim Dalı bünyesinde, Türkiye’de ilk otolog ve allojeneik kemik iliği transplantasyonu gerçekleştirilmiştir.

1986 yılında Türkiye’de ilk defa, digital ve network uygulamaları bulunan, Nükleer Tıp Merkezi hizmete girmiştir. 24-25 Kasım 1989 tarihinde ise Türkiye’de pankreas ve böbreğin birlikte ilk transplantasyonu ile barsak transplantasyonu, GATA I. Hariciye Kliniği’nde gerçekleştirilmiştir.

1985 yılına kadar Asker Hastanesi olarak hizmet veren Haydarpaşa Eğitim Hastanesi, 1 Ekim 1985 tarihinden itibaren “Gülhane Askeri Tıp Akademisi Haydarpaşa Eğitim Hastanesi” adını alarak GATA’ya bağlı ikinci Eğitim Hastanesi olarak akademik unvanını kazanmıştır. Hastanede sağlık hizmet desteği yanında, muvazzaf tabip ve diş tabibi subaylara tıpta uzmanlık eğitimi, tabip ve diş tabibi subaylar, sağlık astsubayları ve ordu hemşirelerine staj eğitimi verilmektedir.

Bugün Gülhane Askeri Tıp Akademisi bünyesinde görev yapan ve çeşitli illerde konuşlanmış Hastane ve Eğitim Merkezleri bulunmaktadır. Bunlardan ana merkezler şöyledir: